W przypadku gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna, może ona swój wniosek złożyć osobiście bądź przez pełnomocnika. W razie braku zdolności do czynności prawnych uprawnionym do złożenia wniosku za dłużnika jest jego przedstawiciel ustawowy. W sytuacji gdy dłużnikiem jest osoba prawna wniosek o ogłoszenie upadłości zobowiązane są złożyć organy (osoby wchodzące w ich skład) uprawniane do reprezentacji dłużnika (art. 38 k.c. i art. 67 § 1 k.p.c.).

Ogłoszenia upadłości może żądać każdy z wierzycieli dłużnika.

Wierzycielem w rozumieniu prawa upadłościowego i naprawczego jest każdy uprawniony do zaspokojenia  z masy upadłości (art. 189), niezależnie od tego, z jakiego stosunku prawnego wynika jego wierzytelność. W tym rozumieniu wchodzą w grę wszystkie wierzytelności, czyli roszczenia wynikające z obligacyjnych stosunków prawnych, należności ze stosunków z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego czy prawa pracy, ale także należności ze stosunków publicznoprawnych, np. należności podatkowe, inne daniny publiczne.

Dla statusu wierzyciela, a więc także dla legitymacji do złożenia wniosku o upadłość dłużnika, nie ma znaczenia, czy wierzytelność ma charakter pieniężny czy niepieniężny. Jednak ogłoszenie upadłości wskutek wniosku wierzyciela uprawnionego do świadczenia niepieniężnego, ze względu na nie wykonywanie przez dłużnika zobowiązań, może nastąpić tylko wtedy, gdy nie wykonuje on zobowiązań pieniężnych.

Uprawnienie do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości służy osobie, której wierzytelność lub należność istnieje w chwili ogłoszenia upadłości, choćby była jeszcze niewymagalna. Stąd wniosek, że wierzytelności przyszłe (także wierzytelności, których powstanie uzależnione jest od warunku zawieszającego albo od terminu początkowego) jako jeszcze nieistniejące nie dają prawa do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości. W tym miejscu należy przytoczyć orzeczenie z 29.04.1938 r., w którym Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że zajęcie wierzytelności przez osobę trzecią nie pozbawia wierzyciela prawa żądania upadłości dłużnika (C III 487/38, OSNC 1939/5/199). Także zajęcie egzekucyjne wierzytelności nie pozbawia wierzyciela jego statusu (tj. wierzyciela wobec dłużnik, którego ogłoszenia upadłości żąda). Uprawnienie do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika ma także syndyk albo zarządca masy upadłości, w skład której wchodzi wierzytelność do niewypłacalnego dłużnika.

W przypadku gdy wniosek o ogłoszenie upadłości zgłasza wierzyciel będący osoba prawną albo inną jednostką organizacyjną posiadającą zdolność sądową, zobowiązany jest działać zgodnie z art. 67 § 1  k.p.c. Za te podmioty czynności dokonują organy (np. zarząd spółki kapitałowej lub spółdzielni będącej wierzycielem) albo osoby uprawnione do działania w imieniu takiej jednostki (np. wspólnicy spółki jawnej będącej wierzycielem). W odniesieniu do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych (zgodnie z art. 331 § 1 k.c.). Jednostki te, nawet jeśli nie posiadają organów, to ustawa upoważnia je do działania przez określone osoby (np. spółka jawna przez wspólników).

Powyższe reguły, co do zasady, odnoszą się tak samo do wniosku o upadłość składanego przez dłużnika będącego osobą prawną. W takim przypadku wniosek o ogłoszenie upadłości powinien zostać złożony przez organy uprawnione do reprezentacji tego podmiotu. Organ osoby prawnej, składający wniosek o ogłoszenie upadłości, działa zgodnie z obowiązującymi w niej zasadami reprezentacji. Jeżeli przy składaniu oświadczeń woli, zgodnie z odpowiednimi przepisami (np. umową lub statutem spółki), wymagana jest reprezentacja łączna, wymogi te powinny być spełnione także przy składaniu wniosku o ogłoszenie upadłości. Tak samo jak w przypadku osób fizycznych, tak i w przypadku osób prawnych wniosek może zostać złożony przez ustanowionego na zasadach ogólnych pełnomocnika. Także w tym przypadku udzielenie pełnomocnictwa powinno zostać udzielone zgodnie z zasadami reprezentacji osoby prawnej. W art. 20 ust. 2 PUiN określono krąg podmiotów uprawnionych do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika niebędącego osobą fizyczną.

W stosunku do handlowych spółek osobowych uprawnienie to służy każdemu wspólnikowi odpowiadającemu bez ograniczenia za zobowiązania spółki. Określenie to obejmuje wspólników spółki jawnej, komplementariuszy spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej oraz partnerów spółki partnerskiej. Wspólnicy spółki jawnej ponoszą nieograniczoną (choć subsydiarną) odpowiedzialność za zobowiązania spółki podobnie jak komplementariusze w spółce komandytowej i komandytowo-akcyjnej (art. 103 w zw. z art. 31 k.s.h. oraz art. 126 § 2 w zw. z art. 103 k.s.h.).

Odpowiedzialność komandytariuszy za zobowiązania spółki komandytowej jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej (art. 111 k.s.h.). Odpowiedzialność akcjonariuszy za zobowiązania spółki komandytowo-akcyjnej jest w ogóle wyłączona (art. 135 k.s.h.). Wymienieni wspólnicy nie są uprawnieni więc do występowania z wnioskiem o ogłoszenie upadłości spółki.

W spółce partnerskiej partner nie odpowiada za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki (art. 95 § 1 k.s.h.). W pozostałym zakresie odpowiedzialność partnera za zobowiązania spółki przedstawia się jak w spółce jawnej (art. 89 k.s.h.), a więc jest nieograniczona. Z tego powodu jest on uprawniony do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki partnerskiej.

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z 7.05.2009 r. (III CZP 12/09, OSNC 2010, nr 1, poz. 8), iż członek dwuosobowego zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której obowiązuje zasada reprezentacji łącznej, może sam wnieść za upadłego zażalenie na postanowienie o ogłoszeniu upadłości, wydane na wniosek złożony za spółkę tylko przez drugiego członka zarządu. W uzasadnieniu Sąd Najwyższy podkreślił, że przyznanie każdej z osób uprawnionych do reprezentacji spółki prawa do samodzielnego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości ma zapobiec temu, aby w wypadku reprezentacji łącznej lub braku w składzie organów uprawnionych do działania za spółkę, wewnętrzne spory spółki nie opóźniały poddania jej reżimowi prawa upadłościowego i nie spowodowały zwłoki w zabezpieczeniu majątku. Zauważono również, iż regulacja ta ma wyeliminować możliwość zasłaniania się przez reprezentantów przeszkodami wynikającymi z wewnętrznych stosunków spółki przy ocenie odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości. Nie możemy jednak wykluczyć, że członek zarządu wykorzysta przysługujące mu prawo w sposób sprzeczny z interesem spółki albo złoży wniosek z obawy przed konsekwencjami niedopełnienia obowiązku z art. 21 ust. 3.

Norma art. 20 ust. 2 pkt 6 PUiN, przyznaje prawo żądania ogłoszenia upadłości osoby prawnej wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego kuratorowi ustanowionemu na podstawie art. 26 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Przywołany art. 26 ustawy o KRS jest podstawą ustanowienia kuratora dla osoby prawnej, która nie składa do rejestru wniosków o wpis lub dokumentów, których złożenie jest obowiązkowe. Ustanowienie kuratora dla osoby prawnej, która ze względu na brak powołanych do tego organów nie może prowadzić swych spraw, może nastąpić także na podstawie art. 42 k.c., lecz tak ustanowiony kurator nie jest uprawniony do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości osoby prawnej. Zgodnie z art. 42 § 2 k.c. może on spowodować powołanie organ ów spółki albo doprowadzić do jej likwidacji, w trakcie której podmiot będzie już reprezentowany przez likwidatora (a więc uprawnionego do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości).

W przypadku banków wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić tylko Komisja Nadzoru Finansowego.

Wniosek o ogłoszenie upadłości zmarłego przedsiębiorcy może złożyć (oprócz wierzyciela) także spadkobierca oraz małżonek i każde z dzieci lub rodzic ów zmarłego, chociażby nie dziedziczyli po nim spadku.

W razie niezgłoszenia przez dłużnika wniosku o ogłoszenie upadłości w odpowiednim czasie (tj. w ciągu dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości), zgodnie z art. 21 ust. 3 grozi mu sankcja odszkodowawcza oraz orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej oraz pełnienia określonych funkcji (na podstawie art. 373).

Dwutygodniowy termin do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości liczy się od dnia, w którym wystąpiła podstawa ogłoszenia upadłości, a więc dłużnik stał się niewypłacalny. Dniem tym jest dzień, w którym nastąpiło zaprzestanie wykonywania wymagalnych zobowiązań (art. 11 ust. 1) albo w którym zobowiązania przekroczyły wartość majątku dłużnika (będącego osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej . art. 11 ust. 2).