Niestawiennictwo dłużnika w sądzie w celu złożenia wykazu majątku może powodować określone skutki prawne. W tej sytuacji zastosowanie mają przepisy procedury cywilnej a nie prawa karnego. Zgodnie z normą art. 916 k.p.c. sąd może skazać dłużnika na grzywnę lub nakazać jego przymusowe doprowadzenie oraz może zastosować wobec niego areszt nieprzekraczający miesiąca w sytuacji, w której bez usprawiedliwionej przyczyny nie stawi się do sądu w celu złożenia wykazu lub przyrzeczenia albo stawiwszy się, wykazu nie złoży lub odmówi odpowiedzi na zadane mu pytanie albo odmówi złożenia przyrzeczenia. O skutkach tych dłużnik powinien być pouczony w wezwaniu na posiedzenie. W razie wykonania czynności przez dłużnika lub umorzenia postępowania grzywny niezapłacone do tego czasu ulegają umorzeniu.
Koszty osadzenia dłużnika i jego pobytu w areszcie to wydatki stanowiące element kosztów postępowania w sprawie o złożenie przez dłużnika wykazu majątku. W takiej sytuacji wnioskodawca powinien uiścić zaliczkę na koszty związane z wykonaniem względem dłużnika środka przymusu w postaci osadzenia w areszcie. Polecenie osadzenia w areszcie sąd kieruje do komornika miejsca pobytu dłużnika. Jeżeli dłużnik nie przebywa w okręgu tego sądu, sad może zwrócić się o wykonanie aresztu do sądu rejonowego, w którego okręgu dłużnik przebywa (art. 1056 § 2 k.p.c.). Po otrzymaniu nakazu osadzenia dłużnika w areszcie komornik, stosowanie do art. 58 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, wzywa wierzyciela (wnioskodawcę) do uiszczenia opłaty sądowej w wysokości 25 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za wykonanie nakazu osadzenia w areszcie. Wykonanie nakazu osadzenia warunkowane jest uiszczeniem przez wnioskodawcę (wierzyciela) na rzecz komornika tej opłaty. Ponadto zgodnie z art. 1056 § 3 k.p.c., komornik wzywa wierzyciela (wnioskodawcę) do uiszczenia zaliczki na koszty sprowadzenia dłużnika do miejsca osadzenia oraz wyżywienia przez czas trwania aresztu.
Stosując środek przymusu w postaci przymusowego doprowadzenia lub aresztu bądź też oba łącznie, sąd powinien wydać postanowienie, w którym określi rodzaj zastosowanego środka, a w przypadku aresztu również czas jego trwania. Grzywna, która może być nałożona kumulatywnie wraz ze środkiem przymusu w postaci przymusowego doprowadzenia przez policję oraz osadzenia w areszcie, nie może przekroczyć kwoty 5.000,00 zł.
Środki przewidziane w art. 916 k.p.c., tj. grzywna, przymusowe doprowadzenie oraz areszt, sąd stosuje fakultatywnie i z urzędu. Nie pozbawia to jednak wierzyciela możliwości złożenia wniosku o zastosowanie wobec dłużnika tych środków np. poprzez złożenie wniosku o osadzenie w areszcie, wskazując, gdzie przebywa ukrywający się i unikający złożenia wykazu majątku dłużnik.
Areszt stanowi dla dłużnika dolegliwy środek dyscyplinujący, choć wykonywany jest przez osadzenie go w pomieszczeniu na ten cel przeznaczonym, oddzielnie od osób pozbawionych wolności w trybie postępowania karnego i administracyjnego (art. 1056 § 1 k.p.c.). Niewątpliwie presja psychiczna towarzysząca osadzeniu w areszcie może okazać się kluczowym czynnikiem mobilizującym zarówno dłużnika, jak i jego najbliższe otoczenie (rodzina, znajomi) do zadośćuczynienia roszczeniom wierzyciela. Osadzenie w areszcie jest dla dłużnika czytelnym sygnałem, że wierzyciel należycie dba o swoje interesy i nie zawaha się użyć innych, dopuszczalnych prawem instrumentów w celu odzyskania należnych mu środków pieniężnych.
